Basisjaar 1

De eerste praktijkles, we beginnen bij het begin, wat ga je doen de komende vier jaar, wat is fytotherapie (en wat is geen fytotherapie). Dan de plant als uniek organisme, wat zijn planten eigenlijk, wat is hun anatomie, hoe overleven ze? Hoe krijgen planten hun wetenschappelijk naam, waarom zijn deze belangrijk, hoe noteer je deze, wat zijn INCI-namen? Hoe kun je planten determineren? Ook besteden we aandacht aan hoe je planten met respect kunt oogsten in het wild en waar je dat wettelijk gezien kunt doen. Na de lunch gaan we dit allemaal live meemaken tijdens een kruidenwandeling.

• Fytotherapie
• Presentatie introductie fytotherapie
• Botanie
• Presentatie basis botanie
• Presentatie de namen van planten
• Presentatie taxonomie en determinatie
• Oogsten medicinale planten
• Presentatie duurzaam oogsten in het wild
• Practicum
• Kruidenwandeling
• Practicum
• Identificeer een voor jou onbekende wilde plant

Tijdens deze les duik je letterlijk in de plant. Als fytotherapeut werk je uiteindelijk met producten uit het metabolisme van planten, metabolieten, de farmaceutisch actieve stoffen in planten. Hoe, waar en waarom maken planten deze stoffen aan? De farmaceutische stoffen in planten worden vervolgens gegroepeerd in belangrijke groepen, zowel volgens de traditionele kruidengeneeskunde en een meer wetenschappelijke indeling. Waaraan kun je aanwezigheid van inhoudsstoffen herkennen, via smaak, uiterlijk, reuk, tast en zelfs je gehoor. Als laatste onderdeel van deze les, ga je kijken naar hoe deze stoffen optimaal uit een plantendeel kunnen worden onttrokken met behulp van extractiemiddelen als water, vetten, ethanol en glycerine, om gebruikt te kunnen worden als medicijn.

• Plantenchemie
• Presentatie metabolisme van planten
• Presentatie globaal overzicht inhoudsstoffen van planten traditioneel en modern
• Extractiemiddelen
• Oplosbaarheid
• Overzicht extractiemiddelen binnen de fytotherapie
• Practicum
• Proeven en ervaren van inhoudsstoffen van planten.
• Zelf testen doen met oplosbaarheid
• Microscoop-slides plantendelen

Een heel praktische les, hoe droog en bewaar je medicinale (en culinaire) plantendelen als blad, wortels, bast, vruchten, zaden, bloemen het beste. De wortel van Gewone Smeerwortel wordt tijdens de les gedroogd. Daarnaast uitleg over de belangrijkste plantenfamilies die veel leden hebben met een medicinale werking en de bespreking van drie inheemse medicinale planten, Paardenbloem, Adderwortel en Gewone Smeerwortel. In de middag stel je een groenten-bouillonpoeder en een specerijenmengsel samen van vers gemalen plantendelen, dat je meeneemt naar huis.

• Verwerking medicinale planten
• Presentatie drogen en bewaren
• Botanie
• Presentatie medicinale plantenfamilies
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Paardenbloem
• Adderwortel
• Gewone Smeerwortel
• Practicum
• Drogen verse Smeerwortel
• Bereiden van een groenten-bouillonpoeder en specerijenmengsel van vers gedroogde plantendelen
• Thuisopdracht
• Oogst een wortel van een medicinaal actieve plant en droog deze, noteer je bevindingen

Deze praktijkles is gewijd aan water als extractiemiddel, infusies (thee) en decocten (afkooksel), welke medicinale planten zijn geschikt voor deze manier van extraheren, gerelateerd aan de samenstelling van hun inhoudsstoffen. Hoe stel je een infuus of decoct samen, wat voor verschillende manieren van bereiding zijn er, etc. Je maakt nader kennis met Groot Kaasjeskruid, de Grote Brandnetel en Jeneverbes. In de middag stel je zelf twee infuusmengsel samen, medicinaal en recreatief, voor gebruik thuis. Je maakt ook een fermentatie-starter voor je thuisopdracht en krijgt een zakje met specerijen mee, om zelf thuis root beer te maken.

• Water als extractiemiddel voor medicinale plantendelen
• Presentatie infusies en decocten
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Groot Kaasjeskruid
• Grote Brandnetel
• Jeneverbes
• Practicum
• Samenstellen infuusmengsels
• Ginger bug
• Thuisopdracht
• Root Beer bereiding via een decoct en fermentatie

Vetten of lipiden in de vorm van plantaardige oliën en boters zijn belangrijke ingredienten en extractiemiddelen binnen de fytotherapie. Een dergelijk extract wordt een oliemaceraat genoemd, deze kun je op zichzelf staand gebruiken, maar ze kunnen ook de basis vormen voor zalven, balsems, emulsies en andere producten. Deze dag leer je alles over het professioneel bereiden van oliemaceraten en over de plantaardige oliën en boters die daar gebruikt voor kunnen worden. De inheemse kruiden Driekleurig Viooltje, Duindoorn en Duizendblad worden besproken. In de middag maak je zelf een massageolie en een kurkuma body butter, die mee naar huis mag.

• Lipiden als extractiemiddel voor medicinale plantendelen
• Presentatie basis-oliën
• Presentatie het professioneel bereiden van oliemaceraten
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Driekleurig Viooltje
• Duindoorn
• Duizendblad
• Practicum
• Bereiding massageolie van een oliemaceraat, cannabis en etherische oliën
• Bereiding kurkuma body butter
• Thuisopdracht
• Bereiding van een oliemaceraat

Ethanol is een van de meest veelzijdige extractiemiddelen voor medicinale plantendelen, bijna alle planten zijn geschikt voor het bereiden van een tinctuur, maar welk percentage is het meest geschikt als we kijken naar de inhoudsstoffen, hoelang moeten ze macereren, wat zijn geschikte ratio’s voor plantendelen en extractiemiddel? Individuele tincturen van medicinale plantendelen kun je samenvoegen tot een complexmiddel, maar niet alle tincturen kun je combineren. Dit leer je allemaal op deze lesdag. Heemst, de Smalle en Grote Weegbree en Moerasspirea worden besproken. In de middag ga je zelf tincturen bereiden.

• Ethanol als extractiemiddel voor medicinale plantendelen
• Presentatie bereiden van fytotherapeutische tincturen
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Smalle en Grote Weegbree
• Moerasspirea
• Practicum
• Bereiding van diverse tincturen
• Thuisopdracht
• Stel op papier een complextinctuur samen

Deze dag ga je kennismaken met gedestilleerde plantenextracten, met behulp van 2 destilleerinstallaties maken we een hydrolaat (je krijgt 100 ml mee naar huis) en leer je alles over deze veelzijdige en relatief lang houdbare extracties die zowel fytotherapeutisch, cosmetisch en culinair zijn in te zetten. De inheemse planten Echte Kamille, Gewone Vlier en Grove Den worden besproken. In de middag maken we een begin met science based werken, waar je leert zoeken naar zinvolle en wetenschappelijk gebaseerde informatie over geneeskruiden online en in de literatuur.

• Destillatie als extractiemanier voor medicinale plantendelen
• Presentatie hydrolaten
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Echte Kamille (hydrolaten)
• Gewone Vlier (hydrolaten)
• Grove Den (hydrolaten)
• Practicum
• Bereiding hydrolaat
• Kennismaking Science Based Fytotherapie met opdrachten
• Thuisopdracht
• Zoekopdrachten Google Scholar

Siropen zijn een manier om medicinale kruiden in te nemen, vooral voor kinderen zijn ze erg geschikt. De meeste siropen zijn met suiker gemaakt, deze gaan we ook bereiden, maar je leert ook alternatieve manieren om siroop te maken, met minder of zelfs geen suiker. In siroopbereiding kunnen diverse extracties worden verwerkt, zoals infusies, decocten, tincturen, glyceriten, sappen en hydrolaten. Het inmaken van siropen komt ook langs, zodat je ze lang kunt bewaren. Je krijgt ingrediënten mee om thuis ook een siroop te maken.

• Het bereiden van fytotherapeutische siropen
• Presentatie siropen
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Klein Hoefblad
• Malrove
• Ronde Zonnedauw
• Practicum
• Verschillende siropen worden bereid
• Thuisopdracht
• Maak een siroop

Deze praktijkles staat bijna geheel in het teken van etherische oliën, de vluchtige geurende bestanddelen van een plant in een sterk concentraat. Deze extracten zijn veel meer dan een lekker geurtje, het zijn vaak therapeutisch zeer actieve stoffen die van belang zijn voor de behandeling van een grote variëteit aan aandoeningen. We destilleren ook een etherische olie en doen geurproeven met synergiën van etherische olie. Verder bespreking van de inheemse medicinale planten Madeliefje, Ruwe en Zachte Berk en de Zomer – en Wintereik. In de middag een geurkwis en je gaat een huidserum maken met werkstoffen-oliën, werkstoffen en etherische oliën.

• Etherische oliën
• Presentatie basis etherische oliën
• Inheemse medicinale plantenbespreking
• Madeliefje
• Ruwe en Zachte Berk
• Zomer – en Wintereik
• Practicum
• Geurkwis
• Bereiding etherische olie
• Proeven met etherische oliën
• Huidserum met werkstoffen-oliën en etherische oliën
• Thuisopdracht
• Omschrijf je favoriete geur

Deze praktijkles ga je zalven en crèmes leren formuleren en bereiden als een pro. Het beheersen van de principes van formuleren is belangrijk als je onafhankelijk producten wil bereiden en eventueel op de markt wil brengen. De inheemse kruiden Vogelmuur, Linde en Herderstasje worden besproken. De klas maakt gezamenlijk een formule en je gaat een zalf en een crème bereiden.

• Zalven en emulsies
• Presentatie bereiden zalven en crèmes
• Presentatie professioneel formuleren van cosmetische en fytotherapeutische zalven en crèmes
• Belang van pH controle
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen
• Vogelmuur
• Linde
• Herderstasje
• Practicum
• Klassikaal formuleren
• Bereiden van een zalf en crème
• Thuisopdracht
• Bereid een crème

Deze laatste echte les van eerste basisjaar bespreken we in de ochtend de jaarprojecten van het tweede lesjaar, je kunt dan kiezen voor het schrijven van een science based monografie van een medicinale plant naar keuze of voor het bedenken en maken van een productlijn. Hier hoor en zie je hoe je te werk moet gaan. In de middag de voorjaarskruidenwandeling rondom Kasteel Heeswijk.

• Bespreking jaaropdrachten tweede basisjaar
• Kies je voor het schrijven voor een science based monografie of voor het bedenken en maken van een productlijn?
• Inheemse medicinale plantenbesprekingen (buiten)
• Zevenblad
• Kleefkruid
• Pinksterbloem
• Practicum
• Voorjaarskruidenwandeling

De laatste praktijkles van het eerste basisjaar staat in het teken van de presentaties van je jaarkruid en de uitwisseling van de producten die alle eerstejaars studenten hebben gemaakt voor elkaar. Een heel feestelijke dag, met een door Herba Sanitas verzorgde heerlijke vegan lunch.

• Presentaties Jaarkruid, uitwisseling jaarkruidproducten